خاتم کاری یکی از هنرهای تزئینی ایران به شمار می رود، که بر روی سطوح چوبی یا فلزی با تکه های کوچک چوب، استخوان و فلز به شکل های مختلف تزئین می شود. مواد به کار رفته در این هنر دستی می توانند از جنس طلا، نقره، برنج، آلومینیوم و تکه های سیم پیچ باشند. اندازه، طرح های هندسی، تنوع و کیفیت خاتم از روی سایز اشکال هندسی آن مشخص می گردد. هر چه طرح و قطعات کوچکتر باشند، آن خاتم مرغوب تر و ارزشمند تر می باشد.
در حدود 400 سال پیش هنر خاتم کاری در قسمت های مختلف ایران گسترش یافت. قدیمی ترین نمونه های خاتم کاری متعلق به دوره صفوی می باشد. در این دوره هنر خاتم علاوه بر شهر اصفهان، در شهرهای جنوبی ایران مانند شیراز و کرمان نیز مورد توجه قرار گرفت. این هنر دستی در دوره صفویه اهمیت ویژه ای را به خود اختصاص داد، زیرا هنرمندان در ساخت درها، پنجره ها، قاب آینه ها، جعبه های قرآن، صندوق ها، قلم و قلمدان، فانوس و مقبره ها از خاتم کاری استفاده می کردند.
نمونه های عالی هنر خاتم کاری را می توان در مساجد تاریخی، کاخ ها و بناهای قدیمی و همچنین اوج این هنر را می توان در بناهای تاریخی قابل توجه مانند درب مدرسه چهارباغ و خانقاه شیخ صفی الدین در اردبیل، اتاق های تزئین شده در کاخ سعدآباد و کاخ مرمر در تهران و... مشاهده نمود.
یک میز تزیئنی که شاهکاری در خاتم کاری می باشد، در نمایشگاه بروکسل برنده مدال طلا شد و هم اکنون در موزه ملی واشنگتن قرار دارد.
از استادان مشهور این هنر می توان مرحوم محمد باقر حکیم الهی شاگرد مرحوم استاد صانعی خاتم را نام برد.
منابع: