هنر آینه کاری در معماری ایرانی
"هنر آینه کاری" یکی از با ظرافت ترین و مهمترین تزیینات معماری در تمدن اسلامی – ایرانی به شمار می آید. در اصل، آینه کاری هنر ایجاد طرح های منظم، متقارن و هندسی با استفاده از قطعات بزرگ و کوچک آینه می باشد که به منظور تزیین سطوح داخلی یک بنا استفاده می گردد. اولین نمونه هنر آینه کاری در معماری ایرانی، تزیین خانه مجلل شاه تهماسب صفوی (سال 984 - 921 هجری شمسی / 1576 - 1524 میلادی) در شهر قزوین می باشد.
قبل از شروع به آینه کاری، طراح در ابتدا طرح های مورد نظر را بر روی کاغذ می کشد سپس این طرح ها را با استفاده از سوزن های مخصوص، بر روی دیوارها، سقف ها و ستون ها حک می کند. پس از آن، قطعات آینه یکی یکی بر روی سطح دیوارها، سقف ها و... چسبانده می شوند. این کار نیازمند صبر و مهارت قابل توجهی است. بهترین حالت ممکن زمانی است که ضخامت قطعات آینه در حدود یک میلی متر باشد.
از هنر آینه کاری به طور گسترده برای تزیین کاخ های سلطنتی و عمارت ها استفاده می شده است. زیباترین و مشهورترین نمونه این کاخ ها، "عمارت آینه خانه" در اصفهان می باشد که برای تزیین دکور داخلی این کاخ، از تعداد بسیار زیادی آینه استفاده شده است. تمام ستون ها، دیوارها و سقفِ رواق و تالار اصلی ورودی آن با قطعات کوچک آینه تزیین و پوشانده شده اند.
عمارت آینه خانه، اصفهان
مجموعه کاخ سعدآباد، تهران
این هنر، که به نظر می رسد توسط معماران ایرانی ابداع شده است، پس از دوره صفوی نیز ادامه یافت تا جایی که در دوره قاجار با ساخت تالارهایی همچون "تالار آینه" کاخ گلستان و به خصوص با ساخت بناهای مقدس و مذهبی، به اوج خود رسید. در این دوره، برخی از بناهای شگفت انگیز و خاص همانند "دارالسیاده" حرم امام رضا (سال 1275 هجری شمسی) در مشهد و "دارالسرور" حرم حضرت معصومه در قم، با استفاده از هنر آینه کاری ساخته شده اند.
تالار آینه، کاخ گلستان، تهران
کاخ گلستان، تهران
حرم امام رضا، مشهد
استفاده از هنر آینه کاری دیگر مختص کاخ های سلطنتی نیست بلکه طی سال های اخیر، در فضاهای عمومی همچون رستوران ها، مراکز خرید، هتل ها و حتی در خانه های شخصی نیز از این هنر استفاده می شود.
اثر: منیر شاهرودی فرمانفرمائیان
منابع:
